گندی شاپور
گندیشاپور، نام شهر و دانشگاه و بیمارستانی تاریخی میان شوشتر و دزفول از زمان ساسانیان*. گندیشاپور که در منابع مختلف، وندیوشاپور، شاپورگرد، گندهشاپور (لشکرگاه سپاه شاپور)[۱] و معرب آن جندیشاپور نامیده شده به قولی «کرسی خوزستان»[۲] و به تعبیر بازرگانان مسیحی بیتلپت [Beitlapat]نامیده میشد[۳] که بر شالوده شهر باستانی نیلاب (نیلاوه / نیلاط) قرار گرفته است. شاپوراول* ساسانی (240- 271م) پس از شکست اسیران رومی در جنگ با والرین[Valerienus]، از آنان در بنای پلهای شوشتر و طراحی و بنای شهر شطرنجی گندیشاپور استفاده کرد[۴]. این شهر و مرکز آموزش عالی که از مؤسسات شکوهمند علمی در رشتههای پزشکی، فلسفه، ریاضیات و نجوم و ... برخوردار بود[۵] در زمان شاپور دوم* توسعه یافت و در زمان خسرو انوشیروان* به اعتلای علمی و فرهنگی رسید[۶] و در نهادهای علمی دوران اسلامی به ویژه بنای بیمارستانات (مارستانها)، بیتالحکمه بغداد مدرسهها و تکوین فکری ـ فرهنگی مسلمانان و در قرون وسطی در نهادهای علمی اروپا تأثیر چشمگیر داشت[۷].
گندیشاپور بزرگترین مرکز فکری آن دوران بود که افکار یونانی، یهودی، مسیحی، سریانی، هندی و ایرانی را در تبادل و تعاملی با یکدیگر قرار میداد. گویا بزرگمهر بختگان (برزویه طبیب/ بوذرجمهر) در رأس هیئتی از پزشکان این مرکز به هند رفت[۸] و طبیبان مشهوری چون سرجیس رأس العینی سریانی، [3]جبرائیل درسبتد (حکیمباشی پادشاه)،[۹] استفان ادسی، [Stehfan d´E desse ] تریبونوس[Tribunus] در گندیشاپور بودند[۱۰]. فزون بر نسطوریان ادسا (498م)، گویا هفت تن فیلسوف نو افلاطونی (529م) رانده شده یونانی در آنجا تدریس میکردند[۱۱] و بسیاری از خاندانهای پزشک دربار عباسیان در بغداد مانند بخت؟، ماسویه، حنین و... منتسب به این مرکز علمی بودند[۱۲]. در میان خرابههای کنونی گندیشاپور (شاهآباد) آرامگاه شاه ابوالقاسم (شابولقاسم)[۱۳]را به یعقوب لیث صفار انتساب دادهاند. دانشگاه اهواز پیش از تغییر نام به «شهید چمران» به اعتبار تاریخی گندیشاپور، دانشگاه «جندیشاپور» نامیده میشد.
نیز نگاه کنید به
مآخذ
- ↑ فردوسی، ابوالقاسم. شاهنامه. تهران: بروخیم، 1345، ج7، ص2062.
- ↑ لسترنج، گی. جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی. ترجمه محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی، 1363، ص256.
- ↑ پیگولوسکایا. شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان. ترجمه عنایتالله رضا، تهران: علمی و فرهنگی، 1367، ص444.
- ↑ [مجملالتواریخ و القصص]. تصحیح محمدتقی ملکالشعراء بهار، تهران: رمضانی، 1318، ص167.
- ↑ تکمیلهمایون، ناصر. نظام و نهادهای آموزشی در ایران باستان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1382، ص159- 163.
- ↑ shapur shahbazi, A. and Richter Lutz "Gonde šāpor" in Encyclopaedia Iranica, Newyork Columbia university , 1999, p. 131-135
- ↑ تکمیلهمایون، ناصر. دانشگاه گندیشاپور. (مجموعه از ایران چه میدانم؟/60)، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، 1384.
- ↑ شهروینی، مهربان. دانشگاه گندیشاپور در گهواره تاریخ. تهران: پورشاد، 1381، ص134.
- ↑ نجمآبادی، محمود. تاریخ طب در ایران. تهران: دانشگاه تهران، 1341، ج1، ص443.
- ↑ ممتحن، حسینعلی. سرگذشت جندیشاپور. اهواز: دانشگاه جندیشاپور، 1350، ص37.
- ↑ سارتون، جورج. تاریخ علم. ترجمه احمد آرام، تهران: امیرکبیر، 1357، ص430.
- ↑ محمدی، محمد. فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی. تهران: دانشگاه تهران: 1356، ص246.
- ↑ اقتداری، احمد. آثار و بناهای تاریخی خوزستان. تهران: اشاره، 1375، بخش اول، ص343.
منبع اصلی
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی (1398). دانشنامه ایران. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین المللی الهدی،
نویسنده مقاله
ناصر تکمیل همایون