فروغی
فروغی، خاندان، اعضای خاندان فروغی اغلب از رجال عالم و شاعر و سیاستمدار بودند که از دوره صفویه تا پایان دوره پهلوی در عرصههای مختلف فعالیت داشتند.
محمدحسین فروغی(ذکاءالملک اول) متولد اصفهان و فرزند محمد مهدی ارباب اصفهانی. ادیب و نویسنده بود که توسط صنیعالدوله وزیر انطباعات وارد دربار ناصرالدین شاه شد و با دستور شاه تخلص فروغی را انتخاب کرد و به مدیریت و مترجمی دارالطباعه و مدتی بعد (1308ق / ؟م) به ریاست آنجا منصوب و در آن زمان از طرف شاه به ذکاءالملک ملقب شد[۱]. وی در بقیه عمر خویش به غیر از انتشار روزنامه تربیت* (1314 تا 1325ق / ؟م) به تدریس و مدیریت مدرسه علوم سیاسی مشغول بود و در سن 70 سالگی درگذشت[۲].
محمدعلی فروغی (ذکاءالملک دوم)، فرزند محمد حسین در متولد شد. وی در سن دوازده سالگی به دارالفنون رفته و در رشته ادبیات به تحصیل پرداخت و دست به ترجمه و تألیف مقالاتی فلسفی و تاریخی برای روزنامه تربیت زد[۳]. وی همچنین به ترجمه کتابهایی برای تدریس در مدرسه علوم سیاسی زد و از اولین ترجمههای او میتوان به ثروت ملل و تاریخ ملل مشرق زمین اشاره کرد. با رسیدن محمدحسین ذکاءالملک به ریاست مدرسه علوم سیاسی وی نیز به معاونت و تدریس تاریخ در آنجا انتخاب شد[۴]. وی در دوره اول مجلس شورای ملی رئیس دفتر و در دوره دوم و سوم مجلس از تهران به وکالت و در دوره دوم به ریاست مجلس انتخاب شد. وی از 1329 تا 1333 / ؟م به ترتیب به وزارت دارائی، وزارت دادگستری، ریاست دیوان عالی کشور رسید. در واقع وی در مدت حیات خود پنج بار وزیر خارجه، چهار بار وزیر دارائی، سه بار وزیر دادگستری، چهار بار وزیر جنگ، یک بار وزیر اقتصاد ملی و دربار و چهار بار نخست وزیری را برعهده داشت[۵]. وی اولین و آخرین نخست وزیر رضاشاه بود و نقش مهمی در روی کار آمدن محمدرضا شاه پهلوی و تثبیت قدرت او در زمان اشغال ایران (شهریور 1320) داشت[۶]. پس از آن از نخست وزیری استعفا داد و مدتی وزارت دربار را داشت.
در دوران رضاشاه، از وقایع مهم نخست وزیری او تشکیل کنگره هزاره فردوسی، افتتاح دانشگاه تهران، تشکیل فرهنگستان بود[۷]. پس از واقعه مسجد گوهرشاد وی از نخست وزیری بر کنار و به مدت شش سال خانهنشین شد. که در این مدت به ترجمه آثاری چون سیر حکمت در اروپا، حکمت سقراط و آئین سخنوری و تصحیح گلستان و بوستان سعدی، شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی و مقالات ارزشمند دیگری پرداخت[۸]. در اواخر عمر پس از برکناری از وزارت دربار به سفارت ایران در واشنگتن انتخاب شد[۹]. ولی قبل از حرکت براثر عارضه قلبی در 5 آذر 1321 در سن 67 سالگی درگذشت[۱۰].
نیز نگاه کنید به
مآخذ
- ↑ بامداد، مهدی. شرح حال رجال ایران (در قرون 12و 13و 14). ج3، تهران: زوار، 1371، ص388- 384.
- ↑ ملکزاده، مهدی. تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. تهران: علمی، 1363، ص193- 192.
- ↑ طلوعی، محمود. بازیگران عصر پهلوی. ج1، تهران: علم، 1373، ص45- 17.
- ↑ مستوفی، عبدالله. شرح زندگانی من. ج2، تهران: زوار، 1371، ص14- 313.
- ↑ اتحادیه (نظام مافی)، منصور. پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت در تهران. تهران: گستره، 1361، ص262 به بعد.
- ↑ رجاییزاده، جلالاندر؛ جدیدی، مختار. پهلویها. ج2، تهران: مؤسسه فرهنگی و پژوهشی و نثر و نظر، 1378، ص336.
- ↑ بهنود، مسعود. از سید ضیاء تا بختیار. تهران: جاویدان، 1374، ص133- 127.
- ↑ عاقلی، باقر. شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران. ج2، تهران: گفتار، 1380، ص 1120- 1107.
- ↑ عاقلی، باقر. ذکاءالملک فروغی و شهریور 1320. تهران: علمی و سخن. 1367، ص16- 15.
- ↑ فردوست، حسین. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی. ج2، تهران: اطلاعات، 1371، ص45- 44.
منبع اصلی
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی (1398). دانشنامه ایران. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین المللی الهدی،
نویسنده مقاله
اکبر قاسمی