نادرشاه افشار
نادرشاه افشار، سردار معروف ایرانی، مؤسس سلسله افشاریه و فاتح هند در سده دروازدهمق (حک1148-1160ق/1736-1747م).
نادرقلی (نَدِرقلی- نَذِرقلی)[Nazerqoli] که به نام جدش ندرقلی موسوم شد، فرزند امام قلی از طایفه قرقلو (قرخلو) ایل افشار در ابیورد خراسان بود [۱]که به دلیل هجومهای پی در پی ازبکان به آنجا دوران کودکی و نوجوانی را به سختی گذراند اما جنگجو و جسور بار آمد و در جوانی به خدمت بابا علی کوسه احمدلو رئیس ایل افشار و حاکم ابیورد در آمد و با دو دختر او- یکی پس از مرگ دیگری- ازدواج کرد [۲]و پس از او به حکومت ابیورد رسید و قلمرو خود را تا نیشابور توسعه داد. اقدامات نظامی نادر مورد توجه تهماسب میرزا صفوی (شاه تهماسب دوم) که همچنان پس از سقوط صفویان* مدعی پادشاهی بود، قرار گرفت. به دعوت او با ملک محمود سیستانی جنگید و از فتحعلیخان قاجار نیز پیشی گرفت[۳]. با این پیروزیها شاه تهماسب نیز او را ملقب به تهماسب قلیخان کرد. نادر پسر خود رضاقلی میرزا را به حکومت ارگ مشهد گمارد و در سه نبرد پی در پی مهماندوست دامغان، مورچهخورت اصفهان و زرقان فارس (1142ق/1730م) افغانها را به رهبری اشرف افغان، شکست داد، شاه تهماسب را در اصفهان به قصر سلطنتی برد و به حکومت 7 ساله افغانها پایان داد. فرونشاندن شورشهای غرب و جنوب ایران مانند شورش ناصر بن حمیدان شیخ عرب در خوزستان، [۴] بیرون راندن عثمانیها از آذربایجان [۵] و فتح هرات با شکست دادن فتنه اللهیارخان ابدالی از اقدامات بعدی نادر بود. اگر چه نادر، خواهر خود را به ازدواج شاه تهماسب درآورد اما به بهانه لشکرکشی او به عثمانی بدون حضور و اجازه نادر، به جای او عباس میرزا را که چند ماهه بود به نام شاه عباس سوم به سلطنت گمارد[۶]. نادر به زودی در شورای دشت مغان رسماً خود تاج بر سر گذاشت و پادشاهی خود را اعلام کرد (1148ق)[۷].
نادرشاه پس از فتح قندهار و غزنه پسر خود رضاقلی میرزا را نایبالسلطنه کرد و به فتوحاتش به سوی هند از مسیر تنگه خیبر ادامه داد که با فتح لاهور و در نبرد کرنال (1151ق / ؟م) بر محمدشاه گورکانی، سلطان روشناختر،[۸] پیروزی یافت و دهلی را فتح کرده، محمدشاه را در سلطنتش بر هند ابقاء کرد و عازم فتح سرزمینهای شمال شرقی ایران در ترکستان و ماوراءالنهر شد. لشکرکشی به داغستان برای انتقال خون برادرش ابراهیمخان ظهیرالدوله اقدام بعدی او بود. از آنجا که در سوادکوه مازندران به او سوء قصد شد و او نیز به پسرش رضاقلی میرزا بدگمان بود او را کور کرد[۹]. نادر شورشهای داغستان، کرمان، فارس و سیستان را به شدت منکوب کرد [۱۰] و پس از شکست عثمانیان در (1159ق / ؟م) در قرارداد صلح فیمابین سرنوشت مرزهای ایران و عثمانی را مشخص کرد. ظلم و تعدی نادر در سالهای آخر عمر پیامدهای ناگواری داشت و متأثر از بدبینیها و تغییر حالات روانی او بود. به همین دلیل سران مشهور به قزلباش پیش از آنکه به دست نادر کشته شوند او را به قتل رساندند. توسعه و یکپارچه کردن قلمرو ایران، نادیده گرفتن تعصبات و خرافات مذهبی دوران صفویان، اقتدار ایران در زمانی که استعمارگان غربی دستاندازی به آسیا را هدف خود قرار داده بودند از مهمترین مشخصههای دوره سلطنت نادرشاه و نبوغ نظامی، جسارت و خستگیناپذیری از ویژگیهای فرماندهی اوست[۱۱].
نیز نگاه کنید به
مآخذ
- ↑ استرآبادی، میرزا مهدیخان. جهانگشای نادری. تصحیح عبدالله انوار، تهران: 1341، انجمن آثار ملی، ص123.
- ↑ لکهارت، لارنس. نادرشاه. ترجمه مشفق همدانی، تهران: 1331، صفیعلیشاه، ص31.
- ↑ perry. J. R. "AFsharids".in Encyclopaedia Iranica, New yourk Columbia university. 1985. VoL, 1. p 587.
- ↑ کسروی، احمد. تاریخ پانصد ساله خوزستان. تهران: 1362، خواجو، ص127.
- ↑ هنوی، جونس. زندگی نادرشاه. ترجمه اسماعیل دولتشاهی، تهران: 1346، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ص124.
- ↑ وزیرمرو، محمدکاظم. عالمآرای نادری. تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: 1369، علم، ج1، ص233.
- ↑ شعبانی، رضا. تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه. تهران: 1373، قومس، ص67.
- ↑ تهرانی(وارد)، محمدشفیع. تاریخ نادرشاهی. به اهتمام رضا شعبانی، تهران: 1349، بنیاد فرهنگ ایران، ص 29.
- ↑ شعبانی، رضا. نادرشاه (از ایران چه میدانم؟ /7). تهران: 1381، دفتر پژوهشهای فرهنگی، ص 89.
- ↑ آرونوا، م.ز و اشرافیان، ک.ز. دولت نادرشاه افشار. ترجمه حمید مؤمنی، تهران: 2536(1356)، شبگیر، ص 205-211.
- ↑ فریزر، جیمسبیلی. نادرشاه افشار.ترجمه ابوالقاسم ناصرالملک. به کوشش محمدتقی دانیا، تهران: توس، 1363، ص 95.
منبع اصلی
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی (1398). دانشنامه ایران. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین المللی الهدی،
نویسنده مقاله
حسن باستانی راد
پیوند به بیرون
افشاریه، دانشنامه اسلامی، قابل بازیابی از https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%87
افشاریه، ویکی فقه، قابل بازیابی از https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%87