نقش رستم
نقش رستم مجموعهای از آثار و یادمانها، سنگ نبشتهها، نگارهها، آرمگاهها و آتشدانها از دورههای ایلام (هزارههای سوم تا یکم ق. م)، هخامنشیان (550- 330ق. م) و ساسانیان (226- 651م) در نزدیکی تخت جمشید و استخر.
کوه حاجی اباد در دوکیلومتری شمال تخت جمشید قرارگرفته است که در آن آثاریبه این شرح برجای ماندهاند: نقش رجب یا نقش قهرمانان با کتیبهها و حجاری هایی از اردشیر بابکان و شاپور یکم ساسانی همراه با تمثال اهورمزدا، نشانهای پادشاهی و طراحی زیبایی از تصویرنگاری چهره و لباس؛ متنیکه به سه زبان پهلوی ساسانی، پهلوی اشکانی و یونانی از رسمیت یافتن آیین زرتشتی در ان دوره گواهی می دهد[۱].
تخت گوهر یا تخت رستم از تختهسنگهای منظم در نزدیکی نقش رجب مربوط به دوره هخامنشیان؛ نقش رستم که شامل اثار زیر است: ارامگاههای شاهان هخامنشی، خشایارشاه، داریوش یکم، اردشیر یکم و داریوش دوم که با طرح چلیپا (صلیب) برفراز دیوار جنوبی کوه حاجی اباد قرار گرفتهاند: در بالای ارامگاه تصویر پادشاه هخامنشی در حالی که کمان به دست دارد و دست راست را به سوی آتش مقدس و اهورا مزدا نشانه گرفته، حجاری شده است. نمایندگان اقوام قلمرو پادشاهی هخامنشی در دور ردیف چهاردهتایی(28 نماینده) تخت روان را برفراز دست گرفتهاند.
در ورودی آرامگاه در میان چهار ستون که برفراز آنها از پیکره گاو مقدس سرستون تراشیدهاند به داخل آرامگاه راه می یابد. درون آرامگاه داریوش یکم نه قبر قرار دارد و در کنار حجاری های درون چلیپا متنهایی به زبان فارسی باستان، ایلامی و بابلی نوشته شدهاند[۲]. روبه روی ارامگاهها کلبه زرتشت از سنگهای خوشتراش با طرح مکعب، به صورتی بسیار زیبا در سه طبقه در دوره هخامنشیان بنا شده است که در پایین دیوار ان کتیبههایی از شاپور یکم ساسانی(262م) و کریتر؛ موبد ان دوره نوشته شده و اگاهی هایی درباره امور مذهبی و اداری دارند[۳].. این بنا به احتمال قوی آتشکده و محل نگهداری متون مذهبی، اوستا، بوده است که در دوره ساسانیان بُنخانه نامیده میشد[۴].
در زیر ارامگاه شاهان هخامنشی کتیبهها و تصویرهایی از پادشاهان ساسانی حجاری شده است که زیباترین انها صحنه پیروزی شاپور یکم (حک: 242- 271م) بر والریان[Valerien] امپراتور رم است در حالیکه شاپور بر اسب سوار و امپراتور در مقابل او زانو زده است. نرسی(حک: 295- 304م) همراه با مظهر ناهید و حقله پادشاهی، بهرام دوم (حک: 276- 293م) در حال نبرد، مجلس پیروزی هرمز دوم (حک: 352- 310م)، نقش برجسته شاپور دوم (حک: 310- 379م)، نقش برجسته اردشیر بالکان (226- 242م) در حالی که فرهایزدی و نشان پادشاهی را از مظهر اهورمزدا می گیرد و سرانجام نقش برجستهای مذهبی از دوره ایلام، دیگر حجاری ها و پیکرتراشهای کوه حاجی اباد در نقش رستم هستند. در شمال نقش رستم و بر بالای کوه حاجیاباد و برج سنگی اتشدان از دوره هخامنشیان به مکعب تراشیده شدهاند و در نزدیکی انها استودانهایی(دخمه) مربوط به دوره ساسانی قرار گرفته است که ان محل را به نام شاه اسماعیل میخوانند. در نزدیکیان نیز 45 عدد استودان در محلی به نام گرمآباد قرار گرفته است. مجموعه اثار نقش رستم در سال 1310 به ثبت ملی رسیدند و اکنون جزو میراثهای ایرانی هستند که به ثبت جهانی یونسکو رسیدهاند[۵][۶][۷].
نیز نگاه کنید به
مآخذ
- ↑ کریستن سن، ارتور، ایران در زمان ساسانیان. ترجمه غلامرضا رشید یاسمی، تهران: دنیایکتاب، 1374، ص 87، 88، 139 و 260.
- ↑ مصطفوی، سیدمحمدتقی، اقلیم پارس، اثار تاریخیو اماکن باستانیفارس، تهران: نشر اشاره، 1375، ص 36- 43.
- ↑ لوکرنین، و. گ. «نهادهایسیاسی، اجتماعیو اداری، مالیاتها و داد و ستد»، در تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشیدولت ساسانیان، پژوهش دانشگاه کمبریج. ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، 1381، ص 128- 129.
- ↑ مصطفوی، اقلیم پارس، ص 41؛ کُخ، هایدماری، از زبان داریوش، ترجمه پرویز رجبی، تهران: کارنگ، 1379. ص 336- 344.
- ↑ برای اگاهی بیشتر، ر. ک: گیرشمن، رومن، ایران از اغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران: علمی و فرهنگی، 1374، ص 173- 175 و 384- 405.
- ↑ فرصتالدوله شیرازی، محمد نصیربن جعفر حسینی، اثار عجم در تاریخ جغرافیایی بلاد و اماکن فارس، به کوشش علی دهباشی، تهران. فرهنگسرا، 1362؛ نشر تاریخ و فرهنگ ایران زمین (30).
- ↑ گیرشمن، رومن، هنر ایران در دوره هخامنشی، ترجمه عیسی بهنام. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1346.
منبع اصلی
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی (1398). دانشنامه ایران. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین المللی الهدی،
نویسنده مقاله
حسن باستانی راد