تاریخ جهانگشای جوینی
تاریخ جهانگشای جوینی، کتابی درباره تاریخ مغول و نیز، خوارزمشاهیان و اسماعیلیان به زبان فارسی، تألیف عطاملک بن محمد جوینی (623- 681ق/ 1226- 1282م).
عطاملک از خاندان جوینی، دیوانسالاران اوایل دوره ایلخانان، در 650- 658ق این کتاب را تألیف کرده و دیدهها و شنیدههای خود را در 3 مجلد به این شرح تدوین کرده است:
- تاریخ چنگیز: سلطنت اوگتایقاآن و گیوکخان؛
- تاریخ خوارزمشاهیان، قراختاییان، گورخانیان، سرگذشت حکام و شحنگان مغول در دوران اوگتایقاآن تا ورود هلاکوخان به ایران؛
- تاریخ منکوقاآن و تفصیل حمله هلاکو به ایران، تاریخ اسماعیلیه الموت مذهب آنان و انقراضشان[۱].
در پایان نیز شرحی از فتح بغداد به قلم خواجهنصیرالدین طوسی که در برخی نسخهها درج شده[۲]، آمده است. تشریح اوضاع اقتصادی ـ اجتماعی در ضمن بیان تحولات سیاسی، نظام اداری مغولان در سرزمینهای اسلامی[۳] قضاوتهای بیطرفانه در برخی موضوعات[۴] (مانند دلایل شکست خوارزمشاهیان) و قضاوت یک جانبه درباره اسماعیلیان، تقدم در تدوین تاریخ مغول جهت بهرهمندی آیندگان از ویژگیهای مهم تاریخنگاری و نثر ادبی مصنوع آمیخته با آیات، احادیث، آرایههای لفظی و معنوی، واژگان مغولی (برای نخستین بار در نثر فارسی)[۵]، از ویژگیهای بارز ادبی تاریخ جهانگشای جوینی هستند.
کتابهای تاریخی ـ ادبی پس از این، تأثیراتی از جهانگشا گرفتهاند که در تاریخ وصافالحضره شیرازی و جامعالتواریخ خواجهرشیدالدین فضلالله همدانی نمایان است[۶]. نخستین و مهمترین چاپ از این کتاب به تصحیح علامه محمد قزوینی در چاپخانه بریل [Bril]در لیدن [Layden]هلند (1329ق/ 1911م) انجام گرفت. مینورسکی [Minorsky]در 1957 و بویل [J. A. Boil]در 1958 تاریخ جهانگشا را ترجمه کردند از آن پس چاپهای متعدد از این کتاب انتشار یافت.
نیز نگاه کنید به
مآخذ
- ↑ جوینی، عطاملک بن محمد. تاریخ جهانگشای. تصحیح محمد قزوینی، هلند: لیدن، ج1، مقدمه محمد قزوینی.
- ↑ شعار، جعفر. «تاریخ جهانگشای جوینی، اشارهای به ارزش ادبی، تاریخی و اجتماعی آن»، در یکی قطره باران. جشننام استاد دکتر عباس زریاب خوئی، به کوشش احمد تفضلی، تهران: 1370، ص300.
- ↑ ربیعی، منیژه. «تاریخ جهانگشای» در دانشنامه جهان اسلام. تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی، 1380، ج6، ص216.
- ↑ بهار، محمدتقی ملکالشعراء. سبکشناسی. تهران: 1355، ص52.
- ↑ صفا، ذبیحالله. «پارسینویسان بزرگ و منتخب آثار آنان»، گنجینه سخن. تهران: 1353، ج4، ص49.
- ↑ بویل، جاناندرو. «آثار جوینی و رشیدالدین به عنوان منابع تاریخ مغول»، سخن. دوره 23، شماره 5، فروردین 1353، ص507.
منبع اصلی
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی (1398). دانشنامه ایران. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین المللی الهدی،
نویسنده مقاله
منیژه ربیعی